Unia porządkuje Internet. Nowe przepisy od 17 lutego

Akt usługach cyfrowych – co to takiego?

Akt o usługach cyfrowych (Digital Services Act) koncentruje się na tworzeniu bezpieczniejszego środowiska internetowego dla użytkowników i firm cyfrowych oraz na ochronie praw podstawowych w przestrzeni cyfrowej. Wprowadza nowe przepisy dotyczące:

• zwalczania nielegalnych treści w Internecie, w tym nielegalnych towarów, usług i informacji, z pełnym poszanowaniem Karty praw podstawowych,
• przeciwdziałania zagrożeniom społecznym w Internecie,
• identyfikowalności przedsiębiorców na internetowych platformach handlowych,
• środków przejrzystości w odniesieniu do platform internetowych,
• wzmocnionego nadzoru.

Rada  UE przyjęła akt o usługach cyfrowych 4 października 2022 roku. Nowe przepisy zaczną obowiązywać już jutro, 17 lutego 2024 roku.

Akt o usługach cyfrowych wraz z aktem o rynkach cyfrowych tworzą pakiet dotyczący usług cyfrowych, który ma:

• zapewnić użytkownikom cyfrowym dostęp do bezpiecznych produktów i chronić prawa podstawowe użytkowników,
• umożliwić wolną i uczciwą konkurencję w sektorach cyfrowych pobudzającą innowacyjność i wzrost.

Co się zmieni dla firm działających w Internecie?

Platformy cyfrowe muszą wprowadzić szereg środków, które będą lepiej chronić użytkowników i zwiększą przejrzystość. Chodzi między innymi o:

• zwalczanie sprzedaży nielegalnych produktów i usług,
• przeciwdziałanie nielegalnym treściom (fałszywym informacjom, propagandzie, nawoływaniu do nienawiści, molestowaniu i niegodziwemu traktowaniu dzieci w celach seksualnych), szybkie reagowanie na te treści i umożliwianie użytkownikom ich sygnalizowania – przy zachowaniu wolności wypowiedzi,
• stosowanie narzędzi moderowania treści, które obejmują możliwość zaskarżania decyzji o usunięciu treści zamieszczonych przez użytkowników lub o ograniczeniu dostępu do nich,
• zapewnianie użytkownikom większej przejrzystości co do warunków korzystania z usług i sposobu rekomendowania treści przez algorytmy,
• zakazanie reklam kierowanych do dzieci i wykorzystywania wrażliwych danych osobowych (płeć, orientacja seksualna, rasa, religia czy poglądy polityczne) do celów ukierunkowywania reklam,
• zakazanie stosowania zwodniczych interfejsów, to jest interfejsów wprowadzających w błąd, celowo zaprojektowanych w sposób mający podstępem nakłaniać użytkowników na przykład do nieświadomej subskrypcji usług.

Kogo dotyczy akt o usługach cyfrowych?

Zapisy aktu o usługach cyfrowych muszą być przestrzegane przez wszystkie firmy internetowe, które świadczą usługi pośrednie i zapewniają użytkownikom dostęp do treści, produktów i usług na jednolitym rynku UE, bez względu na to, czy mają one siedzibę w Unii, czy poza nią. Wśród nich znajdują się między innymi:

• internetowe platformy handlowe,
• serwisy społecznościowe,
• platformy udostępniania treści,
• internetowe platformy z ofertami podróży i zakwaterowania.

Przepisy są proporcjonalne do wielkości firm i ich wpływu na społeczeństwo. Bardzo małe platformy są zwolnione z większości obowiązków. Najostrzejsze regulacje dotyczą bardzo dużych platform internetowych i bardzo dużych wyszukiwarek internetowych, które mają ponad 45 mln aktywnych użytkowników. To około 10% ludności Unii Europejskiej. Jest to spowodowane ich kluczową rolą w handlu elektronicznym, rozpowszechnianiu informacji oraz ułatwianiu wymiany opinii i idei.

Komisja Europejska wskazała jakiś czas temu 17 bardzo dużych platform internetowych oraz 2 bardzo duże wyszukiwarki. Na liście są następujące podmioty:

• Alibaba AliExpress,
• Amazon Store,
• Apple AppStore,
• Bing,
• Booking.com,
• Facebook,
• Google Play,
• Google Maps,
• Google Search,
• Google Shopping,
• Instagram,
• LinkedIn,
• Pinterest,
• Snapchat,
• TikTok,
• Wikipedia,
• X (wcześniej Twitter),
• YouTube,
• Zalando.

W ich przypadku nowe przepisy wprowadzają dodatkowe wymogi, takie jak:

• ustanowienie podlegających audytom planów zmniejszania ryzyka, które dotyczą stwarzanego przez te firmy ryzyka systemowego, takiego jak dezinformacja, manipulacje wyborcze, cyberprzemoc wobec kobiet lub niegodziwe traktowanie małoletnich w celach seksualnych,
• udostępnianie danych badaczom i organom państwowym,
• pozostawienie użytkownikom wyboru, czy chcą otrzymywać spersonalizowane rekomendacje, a jeśli chcą – to w jaki sposób (np. nie na podstawie wyszukiwań internetowych).

Wobec firm, które nie będą przestrzegać aktu o usługach cyfrowych, mają być stosowane sankcje i grzywny proporcjonalne do ich wielkości:

• firmy mające mniej niż 45 mln aktywnych użytkowników podlegają sankcjom, w tym grzywnom, przewidzianym w prawie krajowym państw członkowskich,
• firmy mające więcej niż 45 mln aktywnych użytkowników podlegają grzywnom w wysokości do 6% ich światowego obrotu.

Korzyści płynące z aktu o usługach cyfrowych

Akt o usługach cyfrowych ma zapewnić ochronę praw i uzasadnionych interesów wszystkich zaangażowanych stron, w szczególności obywateli Unii Europejskiej:

• Wzmocnienie pozycji użytkownika. Internauci w UE mają mieć większą kontrolę nad tym, co oglądają w Internecie, oraz lepsze rozeznanie co do wyświetlających im się reklam. Użytkownicy mogą zgłaszać nielegalne treści, a platforma ma obowiązek powiadomić ich o swojej decyzji w sprawie tych treści.

• Przejrzystość. Akt zwiększa przejrzystość przepisów o moderowaniu treści w Internecie, a jednocześnie zapewnia organom państwowym i badaczom szerszy dostęp do danych, tak by mogli lepiej poznawać przestrzeń internetową, jej oddziaływanie społeczne i potencjalne zagrożenia.

• Ochrona małoletnich. Nowe przepisy mają lepiej chronić również małoletnich. Platformy, do których mają oni dostęp, nie mogą wyświetlać ukierunkowanych reklam opierających się na ich danych osobowych zdefiniowanych w unijnych przepisach.

• Zwalczanie dezinformacji. Platformy internetowe muszą:
  • stosować środki przeciwdziałające ryzyku związanemu z rozpowszechnianiem nielegalnych treści w Internecie,
  • wprowadzić mechanizm umożliwiający użytkownikom sygnalizowanie nielegalnych treści oraz szybko podejmować działania w odpowiedzi na takie zgłoszenia.

Mechanizm reagowania kryzysowego

W kontekście wojny w Ukrainie i związanego z nią manipulowania informacjami w Internecie, do tekstu rozporządzenia dodano nowy artykuł, który wprowadza mechanizm reagowania kryzysowego. Ma on pozwolić na analizowanie wpływu działalności bardzo dużych platform internetowych i bardzo dużych wyszukiwarek internetowych na dany kryzys oraz podejmowanie decyzji o środkach, które należy wprowadzić, by zapewnić poszanowanie praw podstawowych.

Polska się spóźnia

Aby akt o usługach cyfrowych działał prawidłowo, państwa członkowskie UE powinny powołać lokalnych koordynatorów. Jak informuje Rzeczpospolita, Polska ma opóźnienie w tym zakresie. A z punktu widzenia przedstawicieli firm, których nowe regulacje zaczną obowiązywać, stanowi to najważniejszą kwestię. Lokalny koordynator to organ, który będzie odpowiedzialny za stosowanie aktu o usługach cyfrowych. Przygotowywany przez Ministerstwo Cyfryzacji projekt ustawy powierza tę rolę prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej, a odwołania od jego decyzji mają trafiać do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Prowadzimy prace przygotowawcze i choć jeszcze nie jesteśmy wyznaczonym koordynatorem, rozmawiamy już z regulatorami z innych krajów UE. Pierwsze oficjalne spotkanie po wejściu DSA będzie w poniedziałek. Dotychczasowe rozmowy pokazały, że we wszystkich krajach są istotne problemy z interpretacją przepisów rozporządzenia i przełożeniem ich na praktykę. Kłopoty pojawiają się już na etapie słownika stosowanego w rozporządzeniu, a jeśli chcemy zharmonizować działanie przepisów w całej UE, to musimy ustalić wspólne rozumienie pojęć. DSA zakłada bliską współpracę koordynatorów w poszczególnych krajach, więc wszyscy muszą mieć takie same definicje i jednakowo je rozumieć. Ważnym obowiązkiem organów krajowych będzie stworzenie systemu prewencji, czyli mechanizmów, które same wyłapywałyby treści niezgodne z prawem. Jesteśmy na początku budowania założeń do takiego systemu.

– powiedział Witold Tomaszewski, p.o. rzecznika prasowego UKE